Melanezja (z stgr. μέλας melas „czarny” + νῆσος nesos „wyspa”) – zachodnia część Oceanii. Wyspy Melanezji są przeważnie pochodzenia wulkanicznego, rzadziej koralowego, przy czym Nowa Gwinea to wyspa kontynentalna. Ich łączna powierzchnia wynosi 925 tys. km², a zamieszkuje je blisko 6,7 mln osób, głównie Papuasów i Melanezyjczyków.
Wyspy Melanezji
¹ stolica, ośrodek administracyjny, względnie największe miasto; jeżeli wyspy podzielone są na więcej jednostek politycznych podane są oba ośrodki administracyjne