Zwierzęta użytkowe – zwierzęta chowane, hodowane lub poławiane z natury w celu systematycznego użytkowania ich cech (wartości użytkowych), głównie dla osiągnięcia korzyści ekonomicznych (np. produkty, praca, opieka ). Do zwierząt użytkowych zaliczane są wszystkie zwierzęta gospodarskie, niektóre gatunki zwierząt domowych oraz niektóre inne gatunki (np. zwierząt łownych hodowanych na specjalistycznych farmach lub zwierząt ozdobnych, choć ta grupa często traktowana jest odrębnie). Wśród zwierząt użytkowych wyróżnia się zwierzęta pracujące, czyli wykonujące dla człowieka określony rodzaj pracy (np. psy tropiące ślad lub konie ciągnące zaprzęg), oraz towarowe – czyli użytkowane w celu uzyskania konkretnego towaru – surowców pochodzenia zwierzęcego (np. mleko, mięso, skóry, jaja, miód, wełna, jedwab ).
Niektóre gatunki zwierząt pełnią funkcje użyteczne dla człowieka, ale nie wynikające z tresury, lecz bezpośrednio związane z naturalnym zachowaniem tych zwierząt; np. koty zwalczające gryzonie, którymi żywią się w warunkach naturalnych – w magazynach, domostwach, a nawet w obiektach wojskowych albo owady drapieżne żywiące się gatunkami uznawanymi przez ludzi za szkodliwe dla upraw (biologiczne zwalczanie szkodników).
Postępowanie ze zwierzętami użytkowymi w Polsce reguluje ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r.
