Degórski opisuje pięć głównych, ogólnych funkcji spełnianych przez pokrywę glebową:
Środowiskotwórczą — polegającą na udziale pokrywy glebowej w kształtowaniu środowiska: klimatu lokalnego, warunków wodnych, szaty roślinnej oraz rzeźby powierzchni ziemi;
Ekologiczną (przestrzeni życiowej i zasobów genowych) — jako ważnego elementu przepływu energii oraz obiegu i retencji materii w ekosystemach;
Edaficzną (zasobu naturalnego) — tworzenie przez glebę warunków do życia roślin i zwierząt;
Sozologiczną (regulacyjną) — przeciwdziałanie zmianom w środowisku (zazwyczaj poprzez neutralizowanie wpływu działalności człowieka);
Gospodarczą (użytkową) — gleba jako "warsztat pracy" rolnikaUszczegóławiając i uzupełniając powyższą listę do funkcji gleby można zaliczyć:
udział w przepływie energii i krążeniu materii w środowisku
udział w mineralizacji i humifikacji martwej materii organicznej
substrat, w którym rosną podziemne części roślin oraz środowisko zapewniające warunki życia dla roślin (m.in. pokarmowe, tlenowe, wodne, termiczne)
środowisko życia dla mikroorganizmów glebowych oraz fauny glebowej (edafon)
bank genów
udział w procesach samoregulacyjnych przeciwdziałając nagłym zmianom w ekosystemach pod wpływem czynników zewnętrznych (funkcja buforowa)
udział w rozkładzie różnych odpadów i zanieczyszczeń (funkcja higieniczno-sanitarna)
funkcje retencyjne (czasowe zatrzymywanie, na dłużej lub krócej)
zatrzymuje znaczne ilości wody opadowej, która może być później wykorzystana przez żywe organizmy
zatrzymuje związki węgla uwięzione pod postacią glebowej materii organicznej (np. torf, mursz, próchnica)
zatrzymuje niektóre pierwiastki i związki chemiczne, w tym składniki pokarmowe dla roślin (np. w postaci minerałów wtórnych, wysycenia kompleksu sorpcyjnego)
zatrzymuje nasiona i inne propagule
rejestrowanie i zatrzymywanie informacji o zmianach w środowisku glebotwórczym (np. pod postacią efektów działania procesu glebotwórczego, który zachodził w przeszłości)
funkcje użytkowekonieczny element w działalności rolniczej, przede wszystkim w produkcji biomasy przy uprawie roślin przez człowieka, ale też w chowie zwierząt (łąki i pastwiska)
surowiec wykorzystywany w gospodarce (np. piasek, glina, ił, próchnica)
jako grunt jest bazą na/w której powstają budowle, infrastruktura, ale też w której składuje się śmieci i odpady
źródło wiedzy paleontologicznej i archeologicznej na temat historii Ziemi i ludzi
element krajobrazu (naturalnego, antropogenicznego oraz kulturowego)Jako podsumowanie roli funkcji użytkowych gleby może posłużyć spostrzeżenie, że pierwsze wielkie cywilizacje (np. Asyria i Babilonia, Egipt, cywilizacja doliny Indusu) rozwinęły się właśnie w miejscach, gdzie występowały żyzne gleby.
Dla uczczenia roli gleby, jaką spełnia w świecie, 5 grudnia obchodzony jest Światowy Dzień Gleby.
Marek Degórski.
