Ο παρασιτισμός είναι μια στενή συμβιωτική σχέση μεταξύ διαφορετικών ειδών, κατά την οποία ο ένας οργανισμός, το παράσιτο, ζει πάνω ή μέσα σε έναν άλλο οργανισμό, τον ξενιστή, προκαλώντας του κάποια βλάβη, ενώ το ίδιο αποκομίζει οφέλη, προσαρμόζοντας παράλληλα την δομή του σε αυτόν τον συμβιωτικό τρόπο ζωής. Με άλλα λόγια, από αυτήν την σχέση, ο ξενιστής βλάπτεται, ενώ το παράσιτο ωφελείται. Ο εντομολόγος E.O. Wilson έχει χαρακτηρίσει τα παράσιτα ως «θηρευτές που τρώνε το θήραμά τους σε ποσότητα μικρότερη του ενός». Στα παράσιτα περιλαμβάνονται μονοκύτταρα πρωτόζωα, όπως οι παράγοντες της ελονοσίας, η ασθένεια του ύπνου και η αμοιβαδική δυσεντερία· ζώα, όπως αγκυλόστομα, ψείρες, κουνούπια και νυχτερίδες βαμπίρ· μύκητες, όπως οι μύκητες του μελιού και οι παράγοντες της δερματοφυτίασης (ringworm)· και φυτά, όπως ο ιξός (γκι), η κουσκούτα (dodder) και η οροβάγχη (broomrapes).
Υπάρχουν έξι κύριες παρασιτικές στρατηγικές εκμετάλλευσης των ζωικών ξενιστών, οι οποίες είναι: ο παρασιτικός ευνουχισμός, ο άμεσα μεταδιδόμενος παρασιτισμός (με επαφή), ο τροφικά μεταδιδόμενος παρασιτισμός (δηλαδή, μετάδοση μέσω της τροφής), ο παρασιτισμός που μεταδίδεται από φορείς (πχ κουνούπια), ο παρασιτοειδισμός και η μικροθήρευση. Ένας κύριος άξονας ταξινόμησης αφορά την διεισδυτικότητα. Έτσι, για παράδειγμα, τα ενδοπαράσιτα ζουν μέσα στο σώμα του ξενιστή, ενώ τα εξωπαράσιτα (ή εκτοπαράσιτα) ζουν έξω, στην επιφάνεια του ξενιστή.
Ο παρασιτισμός, όπως και η θήρευση, είναι ένας τύπος αλληλεπίδρασης καταναλωτή-πόρου, αλλά σε αντίθεση με τους θηρευτές, τα παράσιτα, με εξαίρεση τα παρασιτοειδή, είναι συνήθως πολύ μικρότερα από τους ξενιστές τους, δεν τους σκοτώνουν και συχνά ζουν μέσα ή πάνω στον ξενιστή τους για παρατεταμένη χρονική περίοδο. Τα παράσιτα των ζώων είναι εξαιρετικά εξειδικευμένα και αναπαράγονται με ταχύτερους ρυθμούς από τους ξενιστές τους. Κλασικά παραδείγματα περιλαμβάνουν αλληλεπιδράσεις μεταξύ σπονδυλωτών ξενιστών και παρασίτων, όπως κεστοειδείς σκώληκες, τρηματώδεις σκώληκες, τα είδη του πλασμώδιου που προκαλούν ελονοσία και οι ψύλλοι .
Τα παράσιτα μειώνουν την αρμοστικότητα (fitness) του ξενιστή εφαρμόζοντας μια γενική ή εξειδικευμένη παθολογία, από τον παρασιτικό ευνουχισμό (δηλαδή, προσβολή των γεννητικών αδένων), έως την τροποποίηση της συμπεριφοράς του ξενιστή. Τα παράσιτα αυξάνουν την αρμοστικότητά τους, εκμεταλλευόμενοι τους ξενιστές. Παίρνουν πόρους που είναι απαραίτητοι για την επιβίωσή τους, ιδίως τρεφόμενοι από τους ξενιστές, ενώ χρησιμοποιούν ενδιάμεσους (δευτερεύοντες) ξενιστές, που θα τους βοηθήσουν στη μετάδοσή τους, από έναν οριστικό (κύριο) ξενιστή σε έναν άλλο. Αν και ο παρασιτισμός είναι συχνά ξεκάθαρος όρος, αποτελεί μέρος ενός μεγάλου φάσματος αλληλεπιδράσεων μεταξύ ειδών, που κυμαίνεται από την θήρευση (μέσω του παρασιτοειδισμού), στην αμοιβαιότητα μέσω της εξέλιξης, ενώ σε ορισμένους μύκητες, περιορίζεται στον σαπροφυτισμό.
Οι άνθρωποι γνώριζαν για τα παράσιτα, όπως οι νηματώδεις και οι τρηματώδεις σκώληκες, από την αρχαία Αίγυπτο, την Ελλάδα και τη Ρώμη. Στην αρχή της σύγχρονης εποχής, ο Antonie van Leeuwenhoek παρατήρησε τη Giardia lamblia στο μικροσκόπιό του το 1681, ενώ ο Francesco Redi περιέγραψε εσωτερικά και εξωτερικά παράσιτα, συμπεριλαμβανομένων των τρηματωδών ήπατος του προβάτου ("διστομίαση" - fasciola hepatica) και των κροτώνων (τσιμπούρια). Η σύγχρονη παρασιτολογία αναπτύχθηκε τον 19ο αιώνα. Στην ανθρώπινη κουλτούρα, ο παρασιτισμός έχει αρνητική χροιά. Αυτό αξιοποιήθηκε με σατιρικό τρόπο στο ποίημα «Στην Ποίηση: Μια Ραψωδία» (On Poetry: A Rhapsody), του Jonathan Swift το 1733, συγκρίνοντας τους ποιητές με τους υπερπαρασιτικούς οργανισμούς. Στη μυθοπλασία, το γοτθικό μυθιστόρημα τρόμου Δράκουλας του Μπραμ Στόκερ το 1897, καθώς και πολλές μεταγενέστερες διασκευές του, παρουσίαζαν ένα παράσιτο που έπινε αίμα. Η ταινία Alien του Ridley Scott το 1979, ήταν ένα από τα πολλά έργα επιστημονικής φαντασίας που παρουσίαζαν ένα παρασιτικό εξωγήινο είδος.
