Socjologia – nauka badająca w systematyczny sposób funkcjonowanie i zmiany społeczeństwa.
Socjologowie badają społeczne reguły (normy), procesy i struktury, które łączą i dzielą ludzi, tworzą lub są przejawem więzi między ludźmi, a także proces ich zmian. Badają zarówno jednostki uwikłane w grupy społeczne, jak i międzyludzkie relacje (na przykład rodzinę, wspólnoty, stowarzyszenia, zrzeszenia). Relacje międzyludzkie ujęte w społecznej dynamice mogą ludzi łączyć, tworząc grupy społeczne, instytucje czy całe społeczeństwa, lub dzielić przez społeczne podziały.
Już w starożytności istniała na wysokim poziomie ogólnie pojęta myśl społeczna. Socjologia jako nauka o społeczeństwie miała trzech ojców. Pierwszym (w europejskim kręgu kulturowym) był Platon, następnie Giambattista Vico oraz, powszechnie uznawany za jedynego, Auguste Comte. Przedmiotem badań nauki o społeczeństwie jest grupa społeczna ujęta w kategoriach stanu i zmiany.
Socjologowie badają jednostki o tyle, o ile są one w pewnych wewnętrznych relacjach między sobą. Jednostka jako indywiduum nie jest przedmiotem badań socjologii, a zajmuje się nią psychologia.
Pod koniec XIX wieku następowały gwałtowne przemiany w łonie europejskich społeczeństw preindustrialnych. Doprowadziły do powstania społeczeństwa industrialnego. Obecnie mówi się o początkach ery społeczeństw postindustrialnych. Narodziny socjologii wiążą się z tymi gwałtownymi zmianami społecznymi, stąd wielu teoretyków uważa, że głównym przedmiotem badań socjologii są nowoczesność i społeczeństwo przemysłowe.
Efekty zastosowań socjologii i badań socjologicznych można zaliczyć do trzech kategorii:
budzenie, ujawnianie uprzednio niedostrzeganej problematyki;
wskazywanie na możliwości wywoływania skutków długofalowych;
wskazywanie bezpośrednich, a dotąd nieznanych możliwości zastosowawczych.Socjologia jest wykładana jako przedmiot akademicki na wielu kierunkach studiów oraz funkcjonuje jako oddzielny kierunek studiów na wielu uczelniach w Polsce. W 2018 roku dyscyplina socjologia została przemianowana na "nauki socjologiczne" w klasyfikacji dziedzin i dyscyplin naukowych w Polsce.
