Cafeïne of coffeïne, waarop theïne, matheïne/mateïne en guaranine analoga zijn, is een alkaloïde die onder andere voorkomt in koffiebonen, thee, maté, guaraná en cacaobonen. Cafeïne als zuivere stof is een wit poeder met een bittere smaak. Het is een milde psychoactieve stof met een stimulerende werking.
In de plant heeft cafeïneeenfunctie in de verdediging tegen insectenvraat. De stof verlamt bepaalde insecten die de plant aanvreten. Ook voorkomt de cafeïne in afgevallen bladeren dat er te veel andere planten rond de plant kunnen groeien. Daarnaast heeft cafeïneeenfunctie als feromoon: de plant lokt op deze wijze bijen, waardoor de bestuiving bevorderd wordt.
Effect
Opwekkende werking
Cafeïne is ook de opwekkende stof in een aantal frisdranken zoals cola en in de tegenwoordig populaire energiedrankjes. Soms wordt cafeïne toegevoegd aan pijnstillers zoals paracetamol om een mogelijke versterking van het analgetische effect en een verlengde werkingsduur te verkrijgen.
Cafeïne heeft ook enige invloed op de stofwisseling.
