Ωστόσο το Ισλάμ δεν είναι μόνο θρησκεία αλλά ένα πολιτικό και πολιτιστικό σύστημα αξιών. Δεν συνιστά μια αραβική μονοθεϊστική κίνηση υπέρβασης του αραβικού πολυθεϊσμού ούτε ένα πολιτικοθρησκευτικό κίνημα υπέρβασης του φυλετικού συστήματος οργάνωσης και του φυλετικού τρόπου σκέψης. Το Ισλάμ δεν ήταν μόνο μια εθνογενετική διαδικασία των Αράβων ή μια συγκυρία ένταξης των αραβικών φυλών στο πεδίο της ιστορίας των λαών της ανατολικής Μεσογείου μέσα από την πρόσμειξη στοιχείων πολιτιστικών των Αράβων και των λαών που κατέκτησαν οι Άραβες. Επίσης δεν ήταν μόνο η νεότερη μονοθεϊστική θρησκεία που εμφανίστηκε στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου με σκοπό την ανανέωση και τον εκσυγχρονισμό της θρησκείας της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης
Βασική πεποίθηση των μουσουλμάνων είναι ότι το Ισλάμ δεν είναι νέα θρησκεία (μπιντ,σούρα 46,9) την οποία ίδρυσε ο Μωάμεθ αλλά η πρωτογενής θρησκεία, την οποία προ καταβολής κόσμου θέσπισε ο Θεός και την έθεσε ως φυσική (φίτρα) θρησκεία στον κόσμο. Αυτή τη θρησκεία την προόρισε ο Θεός για όλους τους ανθρώπους με μια Διαθήκη (Μιθάκ, Mithag) την οποία σύναψε με τους ανθρώπους στην αρχή της δημιουργίας, όταν οι άνθρωποι βρίσκονταν ακόμα στο νου του Θεού. Όμως στην πορεία τη θρησκεία αυτή, η οποία συνίστατο στην ομολογία-παραδοχή εκ μέρους των ανθρώπων πως ο Θεός ήταν ο Κύριος και Θεός τους, την έχασαν και εξέπεσαν στην ειδωλολατρεία (Τζαχιλίγια). Η σχέση ανάμεσα στον Θεό και τους ανθρώπους αποκαταστάθηκε όταν αποκαλύφθηκε το Κοράνιο διά του αποστόλου του Θεού Μωάμεθ. Ο Μωάμεθ παρουσίασε τον εαυτό του ως ερμηνευτή του ηθικού μονοθεϊσμού του Αβραάμ, του μόνου που έμεινε συνεπής στην αληθινή μονοθεΐα. Έτσι το Ισλάμ ακολουθεί τη θρησκεία του Αβραάμ και προηγείται όλων των θρησκειών ενώ συνιστά μια νέα φάση της πρωταρχικού μονοθεϊσμού.
