Ο προστάτης άγιος είναι ένας άγιος που στην Ρωμαιοκαθολική και την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία θεωρείται σαν ουράνιος μεσολαβητής για ένα έθνος, μέρος, τέχνη, δραστηριότητα, επάγγελμα, τάξη, ομάδα ατόμων, οικογένεια, άτομα, ιδρύματα, οργανώσεις κ.τ.λ.. Στην αγγλική γλώσσα η λέξη patron, προστάτης, καλύπτει όλα τα παραπάνω, ενώ στην ελληνική ο προστάτης μιας πόλης ή χωριού, και κατ’ επέκταση ενός τόπου ή χώρας ονομάζεται πολιούχος άγιος. Οι Καθολικοί πιστεύουν ότι οι προστάτες άγιοι, έχοντας ήδη μεταβεί στο μεταφυσικό, μπορούν να παρεμβαίνουν με επιτυχία για τις ανάγκες αυτών που προστατεύουν.
Αρχές της παράδοσης
Οι άγιοι γίνονται συχνά προστάτες των τόπων όπου γεννήθηκαν και δραστηριοποιήθηκαν. Όμως υπήρξαν περιπτώσεις στη Μεσαιωνική Ευρώπη, όπου μια πόλη που έγινε σημαντική μετέφερε στον καθεδρικό της λείψανα αγίου που έζησε και θάφτηκε αλλού, και τον έκανε προστάτη της πόλεως – με αυτήν την πρακτική να προσδίδει μεγάλο κύρος στην πόλη. Στην Λατινική Αμερική και τις Φιλιππίνες, οι Ισπανοί και Πορτογάλοι εξερευνητές συχνά έδιναν σε ένα μέρος το όνομα του αγίου ή αγίας που γιόρταζε την πρώτη φορά που το επισκεπτόταν, και έτσι αυτός ο άγιος ή αγία γινόταν προστάτης εκείνου του τόπου.
Τα επαγγέλματα συχνά έχουν για προστάτη άγιο ο οποίος είχε με τον ένα ή άλλο τρόπο σχέση με αυτό. Όταν τέτοιος άγιος δεν υπάρχει, ένα επάγγελμα μπορεί να έχει προστάτη έναν άγιο του οποίου η πράξεις ή θαύματα με κάποιο τρόπο μπορεί να σχετιστούν με το επάγγελμα. Για παράδειγμα, όταν εμφανίστηκε το πριν άγνωστο επάγγελμα του φωτογράφου το 19ο αιώνα, προστάτης έγινε η Αγία Βερόνικα, καθώς στο πέπλο της αποτυπώθηκε με θαυματουργό τρόπο το πρόσωπο του Ιησού, αφού το είχε σκουπίσει από το αίμα και τον ιδρώτα του.
Δόγματα
Η τίμηση και αναγνώριση των προστατών αγίων και γενικά των αγίων συναντάται στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, την Ανατολική Καθολική, Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία, καθώς και στην Ανατολική Ορθοδοξία και τον Αγγλικανισμό.
